Algemeen
Historie

De Zijpsche kerk

Het komt ook nu nog regelmatig voor dat iemand bij een historisch of genealogisch onderzoek in het Noord-Hollandse plaatsje Zijpe belandt als hij of zij in oude documenten de tekst “afkomstig uit de Zijpe” of “met attestatie van de Zijpsche kerk” leest. Loosdrechters weten wel beter: met de Zijpsche kerk wordt de Nieuw-Loosdrechtse hervormde kerk bedoeld, een prachtig voorbeeld van Utrechtse kerkbouw met een lange geschiedenis. Al is de fundatie van de kerk van Oud-Loosdrecht ouder, in feite is de Sijpekerk het oudst. Immers, de oorspronkelijke kerk van Oud-Loosdrecht werd in 1842 afgebroken en vervangen door een nieuwe.

 

Een ander veelvoorkomend misverstand is, dat wel gedacht wordt, dat Oud-Loosdrecht als dorp het ‘echte’ oude Loosdrecht is en dat pas veel later Nieuw-Loosdrecht daaraan werd toegevoegd. Niets is minder waar; beide dorpen, Oud- en Nieuw-Loosdrecht, ontlopen elkaar niet veel in ouderdom.

 

We kunnen de stelling niet weerleggen dat de ontginning vanuit de Vecht is gestart in opgaande kavels waardoor op een bepaalde plek (Oud-Loosdrecht) een nederzetting is ontstaan waarvan de bewoners ter kerke gingen in Loenen. Maar in de oudste tot nu toe gevonden akte wordt gesproken over een akker, gelegen in Zijp, die toebehoorde aan ‘Aloudus van Loesdrecht’. Die akte is uit 1298 en we vinden daarin twee ‘plaatsen’ vermeld: Loosdrecht en Zijp. Ook in 1300 wordt gesproken van goederen gelegen in de ‘villa Ter Sipe’. Zijp of Sipe betekende in het Middelnederlands ‘waterweg’ en met een ‘villa’ werd vanouds een soort grote boerenhoeve bedoeld waar verschillende gezinnen woonden en werkten. Het begin van een kleine gemeenschap gelegen dicht bij de hoge Gooise gronden.

Onze kerkschatten

In 1330 is er sprake van goederen van de ‘pape vander Loesdrecht’; de pastoor dus, in dit geval van Oud-Loosdrecht, want de Sijpekerk (met pastoor) was er toen nog niet. In de jaren daarna wordt duidelijk dat de parochie Loosdrecht een eigen kerk kreeg op de plaats waar nu de huidige kerk van Oud-Loosdrecht staat en dat er een kapel kwam in Zijp. Inmiddels mag verondersteld worden dat de toestemming voor de bouw van een eigen kerk in Ter Sipe – de huidige Sijpekerk – verkregen werd in 1400. De dorpelingen hier hadden (vooral in de winter) grote problemen om naar de kerk van Oud-Loosdrecht te gaan en ook de pastoor van Oud had moeite om door wind en weer de kapel van Ter Sipe te bereiken. Bouwkundigen menen dat de uitbouw van kapel tot pseudobasiliek en de bouw van de toren rond 1450 waren voltooid.

 

In de akte van 1400 – de zogenoemde fundatiebrief – werden als beschermheiligen voor de Sijpekerk genoemd: paus en martelaar Cornelius, de apostel Paulus en Antonius de Belijder. Geen van deze drie namen is – voor zover wij weten – ooit door de plaatselijke bevolking gebruikt. Zeker niet na de reformatie van 1578. Men sprak van de Oûkerck of Oude(r)kerk voor de kerk van (Oud-) Loosdrecht en van de Zijpsche- of nieuwe kerk voor de huidige Sijpekerk. Analoog daaraan ontstonden de beide dorpsnamen: Oud- en Nieuw-Loosdrecht.

 

De Sijpekerk in de huidige vorm verschilt niet veel met die van midden vijftiende eeuw. Uiterlijk zijn er kleine wijzigingen aangebracht zoals bijvoorbeeld de aanbouw van de consistoriekamer, het dichtmaken van een toegangsdeur en het afbreken van het portaaltje bij de zij-ingang. Restauraties zijn er veel en regelmatig geweest. Nog vers in het geheugen liggen die van 1963 voor het totale kerkgebouw en die van 1995 voor een definitieve oplossing voor de verzakkende grafzerken in de kerk: een nieuwe vloer. Momenteel mag de Sijpekerk gezien worden als een bouwwerk, dat de tand des tijds nog heel veel eeuwen zal kunnen doorstaan. Onze ‘kerkschatten’ zijn het bezichtigen waard: de drie koperen kronen, de oude eikenhouten preekstoel, de Belleman, de beide rouwborden uit 1725 en het oude doopvont dat al genoemd werd in de stichtingsakte van 1400. Alles bij elkaar een goede reden om onze Sijpekerk eens op een open dag te bekijken.

‘Besef dus goed: alleen de HEER, uw God, is God en hij houdt woord; hij komt zijn beloften na en is trouw aan ieder die hem liefheeft en die doet wat hij gebiedt, tot in het duizendste geslacht.’

Deuteronomium 7: 9

''In gemeenschap met de kerk van alle tijden en plaatsen belijden we het geloof.''